De rechtvaardige wereld
Is een rechtvaardige wereld een eerlijke wereld? In gesprekken binnen de gemeente
valt mij op dat er rond het begrip ‘rechtvaardig’ nogal wat begripsverwarring bestaat.
Een rechtvaardige oplossing zou dan een oplossing zijn waar alle betrokkenen
tevreden mee kunnen zijn. Als er goed naar de verschillende partijen geluisterd is,
zou er een soort compromis uit moeten komen. Iedereen is dan in zekere zin ‘recht’
gedaan.
Wat hier voor recht doorgaat, is eigenlijk een vorm van mediation. Er wordt op
creatieve manier naar een evenwicht gezocht waar iedereen min of meer mee kan leven.
In de westerse en christelijke traditie is mediation echter iets heel anders dan recht.
Bij recht gaat het niet om gevoel, maar om de vraag of iets conform de geschreven
regels is. De geschreven wet is leidend, ook al is de toepassing van de geschreven
regel in een concrete situatie vreemd. Om dit te verduidelijken neem ik een actueel
voorbeeld.
Na het uiteenvallen van de Sovjet Unie in 1989 werd Oekraïne een zelfstandige
staat. Vanaf dat moment kon dit land zijn eigen politiek en toekomst bepalen. Die
situatie werd door internationale verdagen bevestigd. Op dat moment was de
zelfstandigheid van Oekraïne verankerd in het internationale recht. Rusland had
geen enkele zeggenschap meer in Oekraïne.

Na het uiteenvallen van de Sovjet Unie in 1989 werd Oekraïne een zelfstandige
staat. Vanaf dat moment kon dit land zijn eigen politiek en toekomst bepalen. Die
situatie werd door internationale verdragen bevestigd. Op dat moment was de
zelfstandigheid van Oekraïne verankerd in het internationale recht. Rusland had
geen enkele zeggenschap meer in Oekraïne.

Rusland laat natuurlijk een ander geluid horen. En ik hoor dat daar ook in onze
gemeente mensen gevoelig voor zijn. Voor 1917 was Oekraïne gewoon deel van
Rusland. Er waren daar wel wat nationalisten aan het begin van de twintigste eeuw,
maar die kregen weinig voor elkaar. Na de oktober revolutie van 1917 moest het
aanvankelijk zwakke communistische regiem op zoek naar medestanders. Lenin
dacht de Oekraïnse nationalisten aan zich te binden door van Oekraïne een eigen
Sovjet republiek te maken. Die relatieve zelfstandigheid was echter alleen een
organisatorisch etiket. In de praktijk stelde het niets voor. Toen Rusland De Krim aan
Oekraïne gaf, ging het ook om een organisatorische maatregel. Echte
zelfstandigheid was nooit de bedoeling. Het plotselinge uiteenvallen van de Sovjet
Unie leidde tot iets wat nooit in de bedoeling had gelegen van de regering in Moskou.
Dat Rusland die historische vergissing wil corrigeren, is, als je dit verhaal als
uitgangspunt neemt, wel te begrijpen. Alleen, zo werkt het niet.

Recht schept zijn eigen werkelijkheid. Op het moment dat Lenin Rusland opdeelde in
aparte Sovjet republieken, nam hij de consequenties van dit besluit. Dat is een
uitgangspunt van recht. Recht is niet met terugwerkende kracht aan te passen omdat
decennia later de consequenties je niet bevallen.
Als klein land heeft Nederland altijd voor het recht gepleit. Daar zat natuurlijk ook
opportunisme in. Als klein land kon het militair zijn wil niet aan anderen opleggen. Het
was trouwens aan Rusland te danken dat Den Haag aan het begin van de twintigste
eeuw de zetel van het internationale recht kreeg. Koningin Wilhemina was daar niet
echt blij mee.

Ik bespeur een tendens dat als een verhaal maar lang genoeg herhaald wordt, er wel
begrip voor ontstaat. Het eerlijke verhaal zou wat meer oog voor de andere kant
moeten hebben. Ik ben niet tegen luisteren. Maar uiteindelijk gaat het wel om de
vraag hoe je op een zuivere manier een positie inneemt.
Landen, groepen en individuele mensen hebben altijd wel een verhaal waarmee
begrip wordt gewekt voor keuzes die gemaakt zijn. En toch kent de christelijke
traditie het begrip zonde. Niet alles wat begrepen kan worden, is daarmee goed. Het
is altijd goed verder te kijken dan je neus lang is.
Ik kan mij voorstellen dat niet iedereen het met mij eens is. Maar zondagavond 27
oktober staat er weer een kerkgesprek op het rooster. Het lijkt mij leuk om deze
problematiek daar verder te bespreken.

Wim de Ruyter