Het jaar 2025 is begonnen. Wat mij in de berichtgeving van het nieuws vooral opvalt, is
het geweld dat ondertussen een normaal bestanddeel van het dagelijks leven lijkt te zijn geworden.
Een aanslag met vuurwerk krijgt tegenwoordig pas echt aandacht
als er een half huizenblok is weggevaagd. Weliswaar is geweld van alle tijden. Maar
waar geweld eerder vooral iets was voor criminele milieus, wordt geweld nu iets
binnen de veilig geachte dagelijkse leefwereld. In IJsselmonde werden zo recentelijk
drie mannen vanuit het niets doodgeschoten.
Een reflex die ik regelmatig hoor is het strenger straffen van de daders. Natuurlijk
begrijp ik dat. Maar is het een echte oplossing? Uiteindelijk is straf een antwoord op
een aantal door de dader verrichte handelingen. Die handelingen zelf kunnen niet
meer ongedaan gemaakt worden. De hoop is dat een strenge straf nieuwe daders
afschrikt. Op een indirecte wijze zouden strengere straffen tot een veiliger
maatschappij moeten leiden. De vraag is of dat inderdaad zo werkt.
Wat mij vaak in gesprekken opvalt, is dat in onze tijd mensen in betrekkelijk korte tijd
een hele andere beleving van de binnen de maatschappij geldende werkelijkheid
kunnen gaan beleven. Wat in een maatschappij als gewenst of als verwerpelijk wordt
beschouwd, wordt bepaald door gedeelde normen en waarden. In het onderlinge
gesprek worden die normen en waarden steeds opnieuw bijgesteld. Maar op de een
of andere manier wordt dit gesprek niet meer in de breedte gevoerd. Steeds meer
mensen zijn er trots op dat zij hun eigen normen en waarden ontwikkelen. Toen vier
jaar geleden sommige Republikeinen bleven geloven dat Donald Trump had
gewonnen, ontstond onder hen het idee dat het gebruik van geweld door hen was
toegestaan omdat het onrecht wat bestreden moest worden op geen andere manier
meer te keren was.
In een wereld waarin mensen steeds meer naast en langs elkaar gaan leven, geloof
ik niet dat strengere straffen tot een meer vreedzame maatschappij leiden. Ieder kan
zijn eigen legitimatie ontwikkelen waarbinnen het gebruik van geweld binnen deze
context geaccepteerd is. Filmpjes op Dumpert zijn wat dat betreft leerzaam. De
grootste hufter kan daar zijn eigen asociale gedrag als normaal presenteren.
Hebben we als kerk daar iets mee? Soms gedragen we ons in de kerk vooral als
moraalridders. Maar zou onze grootste zorg niet moeten zijn hoe het komt dat
eenlingen of kleine groepen in de beslotenheid van hun denken zich zo van de
maatschappij zijn gaan afkeren? Waarom hebben deze mensen afgehaakt?
Soms lijkt het erop dat we onder vrede verstaan dat we geen last van anderen
hebben. Maar ik denk dat vrede pas daar kan zijn waar iedereen meedoet. Dan krijgt
vrede ook iets van genade. Wij gunnen ook anderen een plaats om te leven. Dan
helpt het natuurlijk niet dat de meest rijke Nederlanders nu begin januari al meer
hebben verdiend dat vele anderen in het hele jaar. Wie echt vrede wil, zal soms ook
echt kritisch moeten zijn op zijn eigen plaats in de maatschappij.
Wim de Ruyter
