Abraham
De afgelopen week moest ik regelmatig denken aan de versregel ‘En allen die geloven / Zijn
Abrahams geslacht’. De regel komt uit het bekende lied ‘Uit Oer is hij getogen’ (Lied 803 uit
het Liedboek). Abraham is in de Bijbel de aartsvader die als reizende nomade de wereld
doorkruist. Abraham houdt geen rekening met grenzen. Hij reist steeds daarheen waar eten is
voor hem, zijn gezin en zijn schapen. Het voert hem van Irak naar Egypte. En als vreemdeling
vestigt hij zich uiteindelijk in het land Israël. De latere traditie maakte hem tot stamvader van
het volk Israël.
Niet alleen de Joden, maar ook christenen van niet Joodse komaf willen zich graag als
kinderen van Abraham zien. Daarvoor kunnen nieuwtestamentische teksten als Matteüs 3: 9
gebruikt worden. Daar zegt Johannes de doper: ‘En denk niet dat je bij jezelf kunt zeggen:
Wij hebben Abraham als vader. Want ik zeg jullie: God kan uit deze stenen kinderen van
Abraham verwekken!’ Christenen zijn een soort geestelijke kinderen van Abraham.
Abraham zou je de man van een wereld zonder grenzen kunnen noemen. De schrijver van de
brief aan de Hebreeën voegt daar nog een geestelijk perspectief aan toe: ‘We hebben hier
immers geen blijvende stad, wij kijken juist verlangend uit naar de stad die komt’ (13: 14). De
kinderen van Abraham zijn hier op aarde slechts op doorreis naar het land van de belofte.
Moderne christenen zullen de geschiedenis van Abraham vooral symbolisch duiden. Voor een
historicus is Abraham immers een personage uit een volkslegende. Het verhaal over Abraham
is nergens historisch te verifiëren. DNA-analyses hebben bijvoorbeeld aangetoond dat de
latere Joden in Israël geen van de buurvolken afwijkend DNA hadden.
Het is in deze tijd opmerkelijk dat juist behoudende christenen die zich graag laten voorstaan
op hun totale aanvaarding van de Bijbel als van kaft tot kaft Gods Woord zich redelijk
massaal scharen achter politieke leiders voor wie menselijke grenzen heilig zijn en
vreemdelingen Untermenschen. Evangelicals in de VS steunen vooral Donald Trump,
calvinisten in Hongarije Orban en ook in Nederland lijken veel ‘bijbelgetrouwen’ een rechtse
politiek rond immigratie te steunen. Onze vader Abraham zou hier in ieder geval nooit meer
welkom zijn.
Als theoloog vind ik dit allemaal een boeiend gebeuren. De bijbelse werkelijkheid kun je
namelijk op twee manieren ontkennen of bestrijden. Je kunt zeggen dat het allemaal een
verzinsel is en daarom geen dwingend appèl op ons kan doen. Hoopvol is dat veel modernere
christenen dan weer wel compassie hebben met zwervers zoals Abraham. Blijkbaar kun je
kind van Abraham zijn ook al heb je vragen rond hem als historische figuur. Wat veel
evangelicals doen is het omgekeerde. Ze houden het verhaal wel voor historisch maar laten
vervolgens in hun eigen leven zien dat ze er schijt aan hebben. Vreemd genoeg zien zij
zichzelf vaak als betere christenen dan zij die de boodschap van het evangelie vooral doen.
Aartsvader Abraham dwingt ons tot een keuze. Die keuze is niet zoals veel ‘bijbelgetrouwe’
christenen willen of zijn levensbeschrijving nu wel of niet conform de historische realiteit is.
Wie gelooft, weet dat hijzelf de vreemdeling is. Deuteronomium 26: 5 vat het als volgt samen:
u ‘moet …het volgende voor de HEER belijden: ‘Mijn vader was een zwervende Arameeër.
Hij trok naar Egypte en woonde daar als vreemdeling met een handvol mensen … .’’
Blijkbaar heeft niet iedereen die ‘van kaft tot kaft’ gelooft Abraham tot vader.

Wim de Ruyter