De opgestane is het Lam Gods
Deze week is het tachtig jaar geleden dat er ook in het westen van Nederland een einde kwam
aan de Duitse bezetting. In het collectieve geheugen zijn over de bezetting vooral de beelden
van het bombardement op Rotterdam, de vreselijke Jodenvervolging, de naar het einde van de
oorlog oplopende terreur en de hongerwinter blijven hangen. Wat we tegenwoordig weleens
vergeten is dat veel kwaad van Nazi-Duitsland geen nevenschade was zoals die er in elke
oorlog is, maar dat de wreedheid van de nazi’s voortkwam uit haar demonische
gedachtengoed. In dat denken moest de sterke overwinnen. Die superioriteit legitimeerde elke
misdaad tegen de zwakke. Of het nu Joden, Zigeuners of minder begaafden waren, hun kon
het recht op leven worden ontzegd. In een gezonde maatschappij mocht er alleen plaats zijn
voor de overwinnaars.
Helaas lijkt dit gedachtengoed vandaag weer springlevend te zijn. De ideeën van de Nazi’s
waren geen incident in de geschiedenis van het westerse denken. De manier waarop het
kolonialisme in de negentiende eeuw werd gelegitimeerd, was daar nauw mee verwant. De
westerse cultuur zou superieur zijn aan die van inheemse volken elders op deze wereld. De
koning van België, ik meen de overgrootvader van de huidige Belgische koning, werd zo in
Congo de grootste massamoordenaar uit de menselijke geschiedenis.
Op de kerkelijke kalender zitten we in de periode van Pasen. Jezus, de gekruisigde, is
opgestaan. Dat de opstanding een mysterie is, is de eeuwen door door velen wel begrepen.
Maar dat de gekruisigde de opgestane is, was binnen het denken van de nationaal socialisten
volstrekt ongerijmd. Wat heb je aan iemand die zich als een schaap ter slachting laat leiden?
Iemand die niet terugvecht is het leven niet waard. Iemand die voor de kruisdood kiest om zo
de weg van God te gaan, moest zich wel vergissen. Want, zo beweerde Hitler en een leider als
Donald Trump volgt hem hierin, God openbaart zich in het succes van mensen. God is daar
waar de dingen ‘great’ zijn.
De gekruisigde is de opgestane. Ruim negentig jaar geleden konden groepen christenen in
Duitsland dat niet meer aanvaarden. Ten minste niet een gekruisigde die ervoor had gekozen
op die manier de weg van God te gaan. Vooral het beeld van het lam Gods riep weerstand op.
Als Jezus dan gekruisigd was, dan was hij de strijder, de held die zich uiteindelijk tegen een
overmacht dood vocht. In Duitsland zijn er nog steeds kerken uit deze periode waarin Jezus
wordt afgebeeld als de Arische held die voor de dood kiest omdat Hij zich niet wil overgeven.
In het verhaal van de Emmausgangers uit Lucas 24 wordt de vraag gesteld ‘moest de Christus
niet lijden?’ In het verhaal van Lucas is het ondenkbaar dat Jezus gestorven is omdat Hij zich
liever dood vocht dan zich overgaf. Het geheim is volgens Lucas dat Jezus juist in zijn lijden
zijn roeping volgde. Gods weg was dat Jezus als rechtvaardige het onrecht onderging omdat
de Schrift dit zo had gezegd.
Voor de moderne exegeet is het best lastig Lucas op dit punt precies te volgen. Praat Lucas
niet te gemakkelijk bepaalde oudtestamentische citaten naar Jezus toe? We moeten hier eerlijk
zijn en toegeven dat Lucas vrijmoediger met citaten omgaat dan wij met een zekere distantie
gewend zijn. Maar we hoeven het hier, denk ik, niet op de spits te drijven. Waar het bij Lucas
om gaat is dat Jezus zijn weg in aanvaarding ging. Hij wilde niets anders dan de weg gaan die
God wees. De consequenties van die keuze ging Jezus volgens Lucas niet uit de weg. Op die
manier ging Hij de weg van Mozes en de profeten.
Jezus hield er dus geen eigen agenda op na. Hij stierf niet als een getergde leeuw maar als het
Lam. Het ging Jezus niet om succes, maar om trouw. Als God vraagt, dan volg ik. Het is die
trouw die God herkende. Door zijn trouw verwierf Jezus zich een toekomst voor Hem en de
zijnen.
We leven in woelige tijden. Op ons dorp merk ik dat we soms ook in verschillende realiteiten
leven. Enige tijd geleden raakte ik in gesprek met een Oekraïense vrouw op ons dorp. Ze
vroeg mij naar het kwaad. Waarom moest haar volk zoveel lijden? Ik weet het niet. Het
maakte mij in ieder geval weer eens duidelijk dat trouw blijven ook in onze tijd consequenties
kan hebben.
In Jezus laat God zien dat zijn liefde en trouw niet is in het succes van de sterkste. God
openbaart zich in de bevrijding van het onrecht, in de hoop voor de kansloze, in het nieuwe
leven dat zij die afgeschreven zijn mogen ontvangen.
ds. Wim de Ruyter